R2: Objawy choroby Parkinsona

W tym rozdziale dowiesz się, jakie są objawy ruchowe i pozaruchowe choroby Parkinsona oraz jak je wcześnie rozpoznać.

Tekst w j. angielskim

Rozdział 2: Objawy choroby Parkinsona

Objawy choroby Parkinsona

Przed opracowaniem jakiegokolwiek programu treningowego, niezwykle ważne jest dogłębne zrozumienie typowych objawów choroby i ich wpływu na daną osobę. Warto również podkreślić, że nie każdy pacjent odczuje wszystkie objawy, ponieważ przebieg choroby Parkinsona bywa bardzo zróżnicowany.

Kilka symptomów choroby Parkinsona zostało już omówionych. Teraz nadszedł czas na więcej szczegółów. W tym rozdziale poruszymy cztery obszary: wczesne objawy choroby Parkinsona (diagnoza wstępna), objawy niemotoryczne (pozaruchowe) choroby Parkinsona, często występujące „objawy i obawy” oraz objawy motoryczne (ruchowe) choroby Parkinsona. Mógłbym napisać całą książkę o samych objawach ch. Parkinsona. Istnieje jednak wiele dostępnych opracowań na ten temat. Liczba  publikacji, jakie ostatnio się ukazały, zadziwia! Nie będziemy się wiec powtarzać. Moim celem jest pokazanie czytelnikowi różnorodnych metod i technik postępowania, które pomogą osobie z ch. Parkinsona spowolnić postęp choroby, radzić sobie z objawami, zmniejszyć ryzyko upadków i poprawić ogólną jakość życia. Teraz omówmy kilka typowych objawów oraz kilka, które mogą być dla Was nowe.

Zanim zdiagnozuje się u pacjenta ch. Parkinsona, choroba jest już częścią jego życia od wielu lat. Diagnoza zwykle występuje w wyniku zaobserwowania symptomów, które powodują pogorszenie jakości życia, tj. np. niekontrolowane stukanie palcem, drżenie spoczynkowe, zaburzenia równowagi, nawracające upadki, utrata węchu, itp.

Zazwyczaj między pierwszymi objawami a postawieniem diagnozy upływa kilka miesięcy lub nawet lat. Dzieje się tak z wielu powodów, np.:

• Wczesne objawy ch. Parkinsona nie są zauważone przez chorego lub jego bliskich
• Osoba z chP wie, że coś jest nie w porządku, ale wypiera to i odmawia konsultacji lekarskiej
• Lekarz pierwszego kontaktu nie rozpoznaje choroby, ignoruje objawy i nie kieruje pacjenta do neurologa (niestety zdarza się to dość często)
• Neurolog umniejsza znaczenie objawów i przekonuje, że nic „złego się nie dzieje” (niestety to również często się zdarza)

To tylko kilka przykładów, z długiej listy przypadków, które widziałem i o których opowiadali mi pacjenci. Jednak należy uczciwie podkreślić, że postawienie właściwej diagnozy może być bardzo skomplikowane. Drżenie może być wynikiem wielu problemów niezwiązanych z chP, np.: dystonii (której osobiście doświadczam w lewym przedramieniu i ramieniu), drżeniu samoistnemu, odstawianiu alkoholu i in. Objawy niektórych chorób, mogą być tożsame z objawami ch. Parkinsona, np.: zaniku wieloukładowego (MSA), wodogłowia normotensyjnego (NPH), otępienia z ciałami Lewy’ego, (DLB), zwyrodnienia korowo-podstawnego (CBS), postępującego porażenia nadjądrowego (PSP) i właśnie drżenia samoistnego (ET). (Barmore, n.d.)

Kolejnym powodem opóźnienia diagnozy może być brak wiedzy na temat choroby Parkinsona wśród  lekarzy lub całkowity brak dostępu do opieki medycznej. Spędziłem bardzo dużo czasu w różnych miejscach na całym świecie, wspomagając kształcenie ludzi ze środowisk medycznych, fizjoterapeutów i trenerów oraz pacjentów i przekazując im informacje, które pozwalają lepiej zrozumieć chorobę Parkinsona, jej wpływ na organizm, metody terapeutyczne mające na celu spowolnienie postępu choroby oraz sposoby i techniki poprawy aparatu ruchu i co za tym idzie, jakości życia.

Kluczem jest świadomość i wykształcenie. Ma to fundamentalne znaczenie.

W listopadzie 2017 roku spotkałem Dr. Dale Bredesena, autora jednej z moich ulubionych książek „The End of Alzheimer’s” (Koniec choroby Alzheimera: pierwszy program zapobiegania i odwracania spadku funkcji poznawczych). Jeśli nie masz jeszcze tej książki, zdecydowanie zalecam jej zakup (książka nie jest przetłumaczona na język polski – przyp. tłumacza). Dr Bredesen jest profesorem neurologii w Laboratorium Easton powołanym do Badań nad Chorobami Neurodegeneracyjnymi, w Szkole Medycznej im. Davida Geffena, na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (Easton Laboratories for Neurodegenerative Disease Research w David Geffen School of Medicine at the CU)

Podczas prezentacji dr Bredesena uświadomiłem sobie, że choroba Alzheimera i Parkinsona (i inne choroby neurodegeneracyjne) mogą rozwijać się w jelitach przez 10-20 lat, zanim ujawnią się jakiekolwiek zauważalne objawy. Chociaż miałem pewną wiedzę na temat połączenia jelitowo-mózgowego, ta informacja była dla mnie kompletnym przełomem. Popchnęło mnie to  do dalszego pogłębiania wiedzy o najwcześniejszych objawach, które mogą wskazywać na początki choroby Parkinsona.

Neurolog z Toronto, dr Anthony Lang, jest jednym z najbardziej znanych i cenionych neurologów na świecie. Prezentując wyniki swoich badań w 2018r., dr Lang mówił o najwcześniejszych objawach, które możemy zaobserwować, a które mogą wskazywać na potencjalny rozwój choroby Parkinsona. Spójrzmy:

Najwcześniejsze objawy (objawy pozaruchowe w chorobie Parkinsona)

W wyżej wspomnianej prezentacji dr Lang mówi o „górach lodowych Parkinsonizmu” („The Iceberg of Parkinson’s”), których  wierzchołkiem jest to, co zwykle obserwuje się w warunkach klinicznych, czyli objawy ruchowe. „Pod wodą”, (w ukryciu) znajdują się objawy przed-kliniczne, które uzasadniają wykonanie dodatkowych badań. Ta grupa objawów pozaruchowych, obejmuje między innymi utratę węchu, depresję, zaburzenia autonomiczne, trudności poznawcze i wiele innych. (Lang, 2018)

Odgrywanie marzeń sennych

Zaburzenia zachowania podczas fazy snu REM (RBD – rapid eye movement sleep behaviour disorder). Podczas fazy snu REM (faza w której występują szybkie ruchy gałek ocznych), występuje wysoka aktywność mózgu, oddech jest nieregularny, wzrasta częstość skurczów serca, pojawiają się marzenia senne. Ciało jest w spoczynku, bez napięcia mięśniowego. Serce bije, a płuca oddychają. Mózg wyłącza ruch. Zaburzenie zachowania w fazie snu REM  występuje, gdy ruch nie zostanie wyłączony, a chory odgrywa swoje senne marzenia. Czasem są to ruchy bardzo energiczne i agresywne, co może doprowadzić do obrażeń samych pacjentów lub śpiących z nimi osób.

RBD jest często wczesnym symptomem choroby Parkinsona. W badaniu z 2014 r. na 174 pacjentów z RBD wykazano, że:

• 33% miało zaburzenie neurodegeneracyjne po 5 latach
• 76% po 10 latach
• 91% po 14 latach (J. Andrew Berkowski, 2017)

Zespół niespokojnych nóg (RLS – Restless leg syndrome)

Badania wskazują, że RLS może być kolejnym wczesnym symptomem choroby Parkinsona. Dowody opierają się na pozytywnej odpowiedzi na czynniki dopaminergiczne w chP i RLS, z czego wynika, że u podstaw obu zaburzeń, leżą niedobory dopaminy. Pozastriatalny układ dopaminergiczny, a w szczególności zmieniona rdzeniowa modulacja dopaminergiczna, może na wiele sposobów wpływać na osoby chore na ch. Parkinsona z objawami  RLS. Ponadto istnieją obecnie dowody na to, że zaburzenia aktywności dopaminergicznej szlaku nigrostriatalnego, które wywołują objawy chP, wywołują również objawy RLS. (Tan, 2012)  

Anosmia (utrata węchu)

Pacjenci: na naszych warsztatach pytamy osoby z chorobą Parkinsona, czy doświadczyły osłabionej funkcji węchu przed zauważeniem jakichkolwiek objawów ruchowych czy diagnozą chP. W odpowiedzi, niezliczoną liczbę razy słyszymy: „TAK”. Wiele osób potwierdza, że stało się to na wiele lat przed zauważeniem innych symptomów choroby.

Badania: anosmia jest częstym doświadczeniem pacjentów, zanim usłyszą diagnozę: choroba Parkinsona. Ponadto upośledzenie węchu może pomóc w identyfikacji wczesnego (przed-motorycznego) stadium choroby, co jest niezbędne do przeprowadzenia badań neuroprotekcyjnych. (Michelle E. Fullard, 2017).

Hiposmia (zmniejszona zdolność do wyczuwania zapachów)

Badania: Hiposmia jest stanem związanym z anosmią. Aż 85% pacjentów z chP odczuwa osłabienie węchu, co daje się zauważyć bardzo wcześnie w chorobie Parkinsona (Jennifer G. Goldman, 2015). Hiposmia może wyprzedzać inne objawy kliniczne chP o co najmniej 4 lata (Fahn, 2011, s. 80).

Zmniejszone ruchy ramion

Na naszych warsztatach opiekunowie (a czasem również osoby z chP) często zgłaszają asymetrię ruchu ramion (objaw jest zwykle jednostronny) na wiele lat przed oficjalną diagnozą.

Motoryczne objawy choroby Parkinsona rozwijają się stopniowo, wiele lat przed diagnozą. Aby móc leczyć tę chorobę w początkowym stadium, ostatnie badania skupiły się na wczesnej diagnostyce. U zdrowych dorosłych osób, które mają zwiększone ryzyko rozwoju ch. Parkinsona, zaobserwowano asymetrię ruchu ramion, co jest dobrze opisaną cechę chP. (Anat Mirelman, 2016)

Specjaliści od motoryki: asymetria ruchu ramion, utrudnia poruszanie się. W dalszej części książki omówimy techniki treningu chodu, które wpływają na poprawę równomiernego ruchu  ramion, co z kolei pomaga poprawić postawę i ogólną motorykę.

Przewlekłe zaparcia

Przewlekłe zaparcia mogą wskazywać na wiele problemów zdrowotnych, w tym na chP. Podobnie jak w przypadku węchu, główną trudnością związaną z zaparciami jest ich powszechność, ponieważ zaparcia występują nawet u 25% populacji ogólnej, powodując niską pozytywną wartość diagnostyczną. (Jennifer G. Goldman, 2015)

Jednak istnieje coraz więcej badań, również klinicznych, które dowodzą, że zaparcia można identyfikować jako zwiastuny ChP. Zgodnie z odkryciami dotyczącymi przypadków otępienia z ciałami Lewy’ego (LBD), badanie przeprowadzone w Honolulu Asia Aging wykazało, że pacjenci z częstotliwością wypróżnień poniżej 1 dziennie mieli od 2 do 5 razy zwiększone ryzyko rozwoju chP w przyszłości. (Jennifer G. Goldman, 2015)

Objawy pozaruchowe (i różne historie)

Na początku tej książki wspomnieliśmy, że wiele naszych metod działania opiera się na badaniach i dowodach. Wspomnieliśmy również, że wciąż się uczymy i dzielimy informacjami nieopartymi dowodami naukowymi. W tej sekcji omówimy kilka typowych objawów niemotorycznych oraz różne interesujące fakty, które dały nam do myślenia. Tę listę można znacznie wydłużyć, ale podkreślam raz jeszcze, głównym celem niniejszej książki jest pokazanie praktycznych metod działania.

Poniższy opis objawów będzie obejmował opisy badań z cytatami (oznaczone jako „Badania”) oraz doświadczenia którymi podzielili się ze mną opiekunowie i osoby z chorobą Parkinsona (oznaczone jako „Pacjenci”). W ramach niektórych pozycji dołączę specjalne uwagi dla trenerów fitness, specjalistów od motoryki ruchu i fizjoterapeutów (oznaczone jako „Specjaliści od motoryki”).

Lubię badania, ale uwielbiam historie, ponieważ pochodzą one z autentycznych ludzkich doświadczeń. Nic nie robi większego wrażenia niż słuchanie bezpośrednio od osoby z chP lub opiekuna, w jaki sposób objawy choroby Parkinsona wpływają na ich życie.

Depresja

Pacjenci: na całym świecie, kiedy pytamy o depresję, otrzymujemy odpowiedź: „TAK, obecnie doświadczam lub doświadczyłem/doświadczyłam depresji”. Istnieje wiele możliwych przyczyn. Na przykład często słyszymy, że nasi podopieczni lubili wychodzić na lunch lub kolację do restauracji, ale teraz boją się, że upadną lub rozleją płyny czy będą mieli trudności w jedzeniu z powodu drżenia albo dyskinez. Zostają więc w domu. Ich życie towarzyskie jest mocno ograniczone, a to z kolei powoduje przygnębienie.

Badania: Depresja występuje u 20–40% pacjentów z chP, czyli kilkukrotnie częściej niż w populacji ogólnej. Ponadto depresja może poprzedzać rozpoznanie chP (A, 2006).

Specjaliści od motoryki: Depresja może znacząco wpływać na sposób poruszania się, szczególnie w połączeniu z lękiem i innymi objawami. Jakość ruchu prawie zawsze spada wraz z depresją. Bezpieczeństwo zawsze musi być na pierwszym miejscu, dostosują więc ćwiczenia do stanu psychicznego swojego klienta. Jeśli nie jesteś pewien/pewna jak się czuje – zapytaj. Pomoże ci to w bezpieczniejszym przeprowadzeniu treningu.

Niepokój

Pacjenci: Niepokój jest powszechny wśród populacji z chP. Prowadzi to często do zaostrzenia drżenia, zamrożenia, trudności w poruszaniu się oraz zwiększonego ryzyka upadków.

Badania: W wieloośrodkowym badaniu z udziałem 1072 pacjentów z chP w 55  włoskich klinikach, w tak zwanym badaniu Priamo, 56% chorych zgłosiło niepokój i lęk jako objawy choroby Parkinsona (Fahn, 2011).

Specjaliści od motoryki: jeśli zauważysz niepokój u swojego klienta, zachowaj szczególną ostrożność. Lęk może zaostrzyć inne objawy ch. Parkinsona i zwiększyć ryzyko upadku. Podkreślam raz jeszcze: jeśli nie jesteś pewny/pewna, jak czuje się pacjent – zapytaj. Pomoże ci to w bezpieczniejszym treningu.

Apatia

Pacjenci: Czasami słyszymy od osób z chP o braku zainteresowania, aktywności czy chęci do działania. Częściej o apatii swoich podopiecznych donoszą ich opiekunowie.

Badania: apatia w chorobie Parkinsona jest prawdopodobnie bardziej konsekwencją zmian fizjologicznych związanych z chorobą niż reakcją psychologiczną. Apatię w chorobie Parkinsona należy odróżnić od innych objawów psychicznych i cech osobowości, jako  ściśle związaną z zaburzeniami poznawczymi. Odkrycia te wskazują na rolę mechanizmów poznawczych w ujawnianiu się apatii. (G C Pluck, 2002)

Specjaliści od motoryki: Apatia przejawia się brakiem zainteresowania i chęci do działania. Konieczne może być zastosowanie dodatkowej motywacji, aby zwiększyć zaangażowanie klienta.

Omamy i urojenia

Pacjenci: kiedy dana osoba wie, że ma halucynacje, na ogół nie jest to przykre doświadczenie. Podczas warsztatów w Boothbay w stanie Maine w lipcu 2017 r., pewien pacjent opowiadał o swoich często nawracających omamach. Mianowicie kiedy patrzy na hydranty, widzi krasnoludy, które do niego machają i z nim rozmawiają. Dokładnie zdaje sobie sprawę, że są to omamy i nawet je polubił, ponieważ nawiązywanie kontaktu z wyimaginowanymi postaciami sprawia mu dużo radości.

Ale oczywiście omamy mogą być też wyniszczające w całkiem dosłownym znaczeniu, tak jak w historii uczestniczki warsztatów w UK, która widziała „robaki” na swoim talerzu podczas posiłków. Te wizje spowodowały, że przestała w ogóle jeść. Był to ciągły problem, dopóki nie otrzymała pomocy lekarskiej.

Inna pacjentka z Monterrey w Meksyku opowiedziała o najbardziej przerażającym doświadczeniu w swoim życiu: obudziła się w środku nocy, widząc agresywnego mężczyznę rzekomo siedzącego u stóp jej łóżka. Obudziła męża i próbowała pokazać mu tego człowieka. Mężowi zajęło kilka dobrych minut wyjaśnienie, że nikogo w pokoju nie ma, a ona jest bezpieczna.

Kiedy ludzie nie są świadomi, że mają omamy, może to być przerażające, a nawet niebezpieczne, w zależności od pojawiających się wizji i reakcji osoby z chP.

Badania: halucynacje i psychozy są częstym elementem choroby Parkinsona i należą do objawów pozaruchowych lub neuropsychiatrycznych powikłań choroby. Poza powszechnymi omamami wzrokowymi, mogą wystąpić również inne typy omamów i złudzeń. Niewielkie halucynacje pojawiają się we wczesnym przebiegu choroby, czasami poprzedzając wystąpienie objawów ruchowych. Halucynacje wzrokowe są najczęstszym doświadczeniem osób z chorobą Parkinsona. Jednak mogą wystąpić również halucynacje słuchowe, węchowe, dotykowe i smakowe. Leczenie polega na zmniejszeniu liczby leków dopaminergicznych i ewentualnie dodaniu środka przeciwpsychotycznego lub pimawanseryny (lek dostępny na rynku amerykańskim pod nazwą handlową Nuplazid, dopuszczony przez FDA, do obrotu w 2016r.) (Karen Frei, 2017).

Specjaliści od motoryki: podczas pierwszej konsultacji z klientem lub pacjentem przed rozpoczęciem  sesji treningowych, zdecydowanie zalecam wypełnienie kwestionariusza (mój ulepszony formularz jest dostępny na stronie internetowej wspierającej tę książkę). W formularzu tym powinno znajdować się pytanie, czy doświadczają halucynacji, a jeśli tak, to czy zdają sobie sprawę, że są to urojenia? Doświadczenie halucynacji podczas treningu nie musi powodować problemu. Ale z drugiej strony, w zależności od rodzaju halucynacji i reakcji pacjenta, może okazać się katastrofalne w skutkach. Musisz zatem mieć tego rodzaju informacje.

Otępienie w chorobie Parkinsona

Istnieje wiele badań dotyczących związku między otępieniem a chP. W badaniu punktowym, występowanie otępienia w chP jest bliskie 30%, a częstotliwość występowania zwiększa się 4 do 6 razy w porównaniu z grupą kontrolną. Głównymi zmiennymi niosącymi ryzyko wystąpienia otępienia jest wiek i cięższa postać parkinsonizmu (w szczególności sztywność, niestabilność postawy i zaburzenia chodu) oraz zaburzenia poznawcze już w początkowej fazie choroby. (Murat Emre MD, 2007)

Zaburzenia snu

Pacjenci: problemy ze snem są powszechne w populacji pacjentów z chP. Często słyszymy historie o problemach z zasypianiem, ciągłością snu i wczesnym budzeniem się. Może to potęgować inne problemy i obniżyć jakość życia. Na ostatnich warsztatach jeden z pacjentów opowiedział nam o problemach z prowadzeniem samochodu, gdy jest niewyspany. Przede wszystkim ocena sytuacji na drodze jest zaburzona, więc ma poczucie, że jest zagrożeniem dla innych uczestników ruchu.  Teraz jeździ tylko wtedy, gdy jest całkowicie wypoczęty, co niestety zdarza się rzadko. Jedna z moich klientek często opowiada, w jaki sposób jej objawy ruchowe, zwłaszcza drżenie, nasilają się, gdy jest pozbawiona snu. Brak snu zwiększa również ryzyko upadków.

Badania:  w Parkinsonie zaburzenia snu są powszechne, a możliwości leczenia – ograniczone. Wiele z tych zaburzeń, przejawia specyficzne różnice w porównaniu z populacją ogólną gdy współwystępuje z chP. Częstym objawem jest bezsenność, która w powiazaniu z innymi współistniejącymi zaburzeniami  prowadzi do fragmentacji snu, a to jest najczęstsze zaburzenie snu w Parkinsonie. (Priti Gros, 2018)

Specjaliści od motoryki: zawsze pytaj na początku sesji treningowej, czy klient jest wypoczęty i wdrażaj odpowiednie ćwiczenia w zależności od jego/jej samopoczucia.

Zaburzenia kontroli impulsów (ICD – Impulse Control Disorders)

Pacjenci: zaburzenia kontroli behawioralnej, takie jak hazard, zakupy i seksoholizm nie są rzadkie w populacji pacjentów z chP. Uczestniczka warsztatów w UK, opowiedziała nam historię o pewnych swoich „niezapomnianych” zakupach. Chciała nabyć torebkę, weszła więc na eBay i zanim się zorientowała, licytowała już 97 torebek, z czego „wygrała” 79. Gdy mąż zaczął dopytywać, gdzie się podziały pieniądze, wyjaśniła i poszli do neurologa. Lekarz dostosował dawkę lewodopy i chęć zakupów zniknęła. Podczas warsztatów na całym świecie słyszeliśmy wiele tego typu opowieści, a także tych o seksoholizmie i hazardzie w tle.

Badania: pierwszym krokiem w leczeniu ICD i związanych z nimi zaburzeń jest konsultacja lekarska i obserwacja w celu postawienia wczesnej diagnozy i wdrożeniu prawidłowego leczenia.  Lekarz prawdopodobnie zmodyfikuje leczenie chP. Zwykle skuteczne jest zmniejszenie dawki lub wycofanie agonisty dopaminy. (M Samuel, 2015)

Niedociśnienie ortostatyczne

Pacjenci: na naszych warsztatach i u naszych podopiecznych z chP często jesteśmy świadkami występowania niedociśnienia ortostatycznego. Zdarza się to zwykle przy przechodzeniu z pozycji siedzącej do stojącej, ale nawet częściej przy podnoszeniu się z pozycji leżącej (po ćwiczeniach na podłodze) do pozycji wyprostowanej. Klienci zgłaszają uczucie zawrotów głowy lub braku równowagi.

Badania: Częstotliwość występowania niedociśnienia ortostatycznego w chorobie Parkinsona jest wysoka i wydaje się wskazane ustalenie skali oceny klinicznej, którą można by wykorzystać do oceny wpływu leków stosowanych w leczeniu Parkinsona na niedociśnienie ortostatyczne. (J M Senarda, 1997)

Specjaliści od motoryki: pamiętaj, aby stworzyć bezpieczne środowisko do ćwiczeń dla swojego klienta. Stopień odczuwalnych zawrotów głowy jest inny dla każdego pacjenta. Mało tego, dla tego samego pacjenta, może być różny,  w zależności od wielu czynników. Podczas wstawania z podłogi wskazana jest krótka przerwa w pozycji siedzącej. Bez względu na okoliczności, ale zwłaszcza w przypadku pracy z nowym klientem, którego jeszcze dobrze nie znasz, pamiętaj o stworzeniu bezpiecznych warunków do ćwiczeń. Niedociśnienie ortostatyczne znacznie zwiększa ryzyko upadku, a tego chcemy za wszelką cenę uniknąć.

Problemy z oddawaniem moczu

Pacjenci: Słyszeliśmy wiele historii o utracie kontroli nad pęcherzem, potrzebie częstego oddawania moczu, tzw. pęcherzu niecierpliwym oraz sytuacjach gdy pacjent mimo parcia na pęcherz nie może oddać moczu.

Badania: zaburzenia czynności pęcherza są dość powszechne w chorobie Parkinsona. Mogą występować na każdym etapie i pogarszać się wraz z postępem i nasileniem choroby. (Jost, 2013)

Nadpotliwość (nadmierne pocenie)

Pacjenci: Chociaż nie słyszymy o nadmiernej potliwości od wielu pacjentów, niemniej z pewnością jest to powszechna dolegliwość wśród osób z chP.

Badania: Przewlekła nadmierna potliwość wydaje się być związana z dominującym podtypem dysautonomii  (neuropatii autonomicznej czyli szeregu schorzeń, w których autonomiczny układ nerwowy nie działa prawidłowo – przyp. tłumacza),  u pacjentów z chP, co jest również związane z zaburzeniami snu i dyskinezą czyli ruchami mimowolnymi (nadmierna potliwość związana z fluktuacją). (van Wamelen DJ, 2019)

Specjaliści od motoryki: mam klienta z nadmierną potliwością, trochę przesadzam, ale mam wrażenia, że jak tylko SPOJRZĘ na niego, już zaczyna się obficie pocić. Teraz już tak nie jest, chociaż nadal obficie się poci na każdej sesji treningowej, ale jednocześnie zawsze ma wysoki poziom wydolności. Jeśli masz klienta lub pacjenta, którzy obficie się pocą, nie zaszkodzi zapytać, jak się czują, chociaż zazwyczaj okazuje się, że nie wpływa to na ich pracę podczas sesji treningowej. Więc się tym nie przejmuj.

Zaburzenia widzenia

Pacjenci: ludzie z chorobą Parkinsona często mówią o różnego typu zaburzeniach widzenia. Percepcja głębi i odległości oraz podwójne widzenie są najczęściej zgłaszanymi problemami.

Badania: zaburzenia widzenia, takie jak podwójne widzenie, suchość oczu lub ograniczenie pola widzenia są powszechne, ale często nierozpoznane w ch.P. Niektóre zaburzenia widzenia w chP są związane ze zmniejszeniem dopaminy w siatkówce, inne ze zmniejszonym unerwianiem dopaminergicznym kory wzrokowej. (Carlijn D.J.M. Borm, 2019)

Specjaliści od motoryki: bezpieczeństwo przede wszystkim! Dobrze poznaj swojego podopiecznego. Często daje się zauważyć, że pacjent zwalnia lub zamiera, gdy zbliża się do drzwi, zmienia się nawierzchnia podłogi po której idzie lub zbliża się do krzesła czy kanapy, na której chce usiąść. Brak dopaminy w siatkówce może powodować problemy z postrzeganiem odległości i kontrastem. Może się okazać że chory płynnie się porusza, a na 3-4 kroki przed drzwiami lub krzesłem musi zwolnić i zorientować się, jak daleko położony jest obiekt. Ponadto należy dokładnie monitorować sytuację, w której pacjent się obraca aby np. usiąść na krześle – jeśli krzesło nie jest ustawione „na linii obrotu”,   może dojść zsunięcia się podczas próby zajęcia miejsca. Obracanie się, aby usiąść na krześle, jest kolejnym czynnikiem, który zwiększa ryzyko upadku, ponieważ obroty mogą powodować zamrożenie ruchu.

Ból

Pacjenci: ból jest nieodłącznym elementem choroby Parkinsona. Jednym z powszechnych doświadczeń bólowych jest mimowolne (dystoniczne) zaciskanie palców u stóp. Wyobraź sobie, że stoisz i celowo wbijasz palce w buty lub podłogę. Teraz wyobraź sobie, że nie robisz tego celowo, tylko Twoja stopa robi to sama. Taki stan może trwać minuty lub godziny. W dalszej części książki opisujemy techniki które  pomogą złagodzić ten rodzaj bólu. Często zgłaszane są także różne rodzaje bólu specyficznego oraz ogólnego bólu ośrodkowego (wzgórzowego).

Badania: dolegliwości bólowe to częste, niemotoryczne objawy choroby Parkinsona, zdarza się, że nie zgłaszane, a zatem nie leczone. Obecnie wiadomo, że u pacjentów z chP rozpoznaje się różne rodzaje bólu, co może  utrudniać odpowiednią diagnozę i leczenie. (Pablo Martinez-Martin, 2017)

Specjaliści od motoryki: poznaj odporność swojego podopiecznego na ból. Pewien poziom bólu czy dyskomfortu może wystąpić przy wykonywaniu niektórych ćwiczeń podczas sesji treningowej. Ból jest bardzo skomplikowaną sprawą. Należy podkreślić, że leczenie bólu nie wchodzi w zakres kompetencji trenerów personalnych. Jednak zawsze zwracaj uwagę, na występowanie bólu u swojego klienta. Zapytaj przed sesją czy odczuwa ból. Jako profesjonaliści musimy rozpoznać różnicę między normalnym poziomem dyskomfortu podczas niektórych ćwiczeń lub ruchów, a nadmiernym bólem. Jeśli coś boli „źle” – przerwij dane ćwiczenia i przejdź do kolejnego.

Ograniczona mimika twarzy (maskowatość)

Pacjenci: podczas naszych warsztatów dla osób z chP, często spotykamy pacjentów, którzy mają „maskę” na twarzy lub bardzo ograniczoną mimikę. Wyraz ich twarzy prawie się nie zmienia podczas trwania sesji lub przez cały weekend na warsztatach.

Badania: pacjenci z chP mają pewne charakterystyczne nieprawidłowości ruchów twarzy, tj. ograniczenie ruchów mimiczny i częstotliwości mrugania powiekami. Ograniczenie automatycznego i kontrolowanego ekspresyjnego ruchu mięśni twarzy powoduje wrażenie braku zainteresowania otaczającym otoczeniem (twarz maskowata). (Tao Wu, 2017)

Specjaliści od motoryki: W pierwszych latach pracy z osobami chorymi na ch. Parkinsona, wziąłem udział w zajęciach fitness grupy z chP, prowadzone przez fantastycznego trenera. Na zajęciach było 18 chorych. 15 z nich się nie uśmiechało. Pomyślałem, że może są źli, że przyszedłem na trening! Instruktor jednak szybko mi wyjaśnił, że ograniczona mimika twarzy nie jest rzadkością u osób z chP. Nie martw się więc, jeśli pracujesz z chorym na ch. Parkinsona i trudno Ci rozumieć jak się czuje, bo ma ograniczone ruchy mimiczne, a jego czy jej twarz pozostaje bez wyrazu. Jeśli zastanawiasz się, jak się czuje – zapytaj. Gdy poznasz lepiej swoich klientów i pacjentów, będziesz mógł łatwiej odczytać ich stan ducha i będziesz wiedział, kiedy są szczęśliwi, a kiedy nie. Bardzo subtelne znaki, jak spojrzenie oczu, powiedzą ci wszystko, co powinieneś wiedzieć.

Zmiany emocjonalne

Pacjenci: depresja jest jednym z głównych pozaruchowych objawów chP. Często słyszymy o poczuciu beznadziei i porażki. Jest ogromna ilość problemów, które mogą taki stan wywoływać: niedawny upadek, halucynacje, trudności w poruszaniu się, jedzeniu, połykaniu, spaniu i wiele, wiele innych.

Badania: Wśród zaburzeń emocjonalnych osób z ch. Parkinsona, najczęstsza jest depresja, a potem – lęk. Stwierdzono, że wykrywalność depresji za pomocą skali depresji Hamiltona jest wyższa niż za pomocą NMSS (Non-Motor Symptoms Scale; Skala objawów pozaruchowych). Może to być spowodowane faktem, że depresji w chorobie Parkinsona, zwykle towarzyszą liczne objawy somatyczne. Skala depresji Hamiltona wykazała wyższą „czułość” w rozpoznawaniu depresji w chP., ponieważ jest to bardziej skomplikowany kwestionariusz, zaprojektowany specjalnie w celu zwrócenia uwagi na objawy somatyczne. Pacjenci z chP mogą wykazywać depresję na wczesnym etapie II fazy Braaka, gdy ciała Lewy’ego odkładają się w jądrze grzbietowym i miejscu sinawym (locus ceruleus). Prawdopodobne mechanizmy biochemiczne są związane z układem serotoninowym oraz zmniejszeniem unerwienia noradrenergicznego niektórych struktur układu limbicznego, a także zaburzeniami dopaminergicznymi w układzie limbicznym. (Tie-mei Zhang, 2016)

Specjaliści od motoryki: Depresja zwiększa ryzyko upadku. Koniecznie zwracaj uwagę na stan emocjonalny swojego pacjenta. Jeśli zauważysz, obniżenie nastroju, prawdopodobnie zauważysz również bardziej pochyloną postawę. Taka postawa zwiększa ryzyko upadku. Daj klientowi dodatkowe wskazówki, które pomogą mu utrzymać prawidłową postawę i poprawią motorykę. Upewnij się, że zestaw ćwiczeń i wskazówki jakie dajesz są jasne, zrozumiałe i odpowiednie dla danej osoby.

Problemy poznawcze

Pacjenci: Na każdym warsztacie słyszymy o problemach poznawczych dotykających osoby z chP. Przykłady obejmują problemy z pamięcią, trudności w wykonywaniu poleceń lub planowaniu zadania, przetwarzaniu informacji, podążaniu za wskazówkami, itd.

Badania: osoby z chorobą Parkinsona i ich opiekunowie często zgłaszają pogorszenie funkcji poznawczych jako jeden z największych problemów. Łagodne zaburzenia poznawcze dotykają około 20–50% osób z chP, ale badania długoterminowe ujawniają otępienie nawet u 80% osób z chP. (Jennifer G. Goldman B. A., 2018) Zaburzenia funkcji poznawczych są częste w chorobie Parkinsona, a badania kohortowe potwierdzają, że dysfunkcje poznawcze nie są już wyłącznie powikłaniem zaawansowanej choroby Parkinsona (Jennifer G. Goldman M. M., 2015)

Specjaliści od motoryki: Problemy poznawcze mogą powodować trudności podczas sesji treningowej. Często stwierdzamy, że dana osoba potrzebuje dodatkowych wskazówek, które pomogą jej optymalnie wykonać ruch. Zwróć uwagę, że pacjent może nie reagować, za pierwszym czy drugim sygnałem. Mów wolno i wyraźnie, jeśli zauważysz, że danego dnia pacjent ma problemy ze zrozumieniem poleceń (może się to różnić w zależności od dnia u tego samego klienta). Jak zawsze podkreślam –  bezpieczeństwo przede wszystkim. Poznaj swojego klienta. Nie spiesz się i nawiąż dobry kontakt. Nie obawiaj się powtarzać tę samą instrukcję i kilkakrotnie demonstrować ćwiczenia lub ruch. Dokładne pokazanie ćwiczenia, może być bardzo pomocne, a czasami jest absolutnie konieczne. Być może będziesz musiał to robić wielokrotnie, aby Twoja współpraca z klientem była efektywna.

Łykanie

Badania: Obecnie powszechnie uznaje się, że patologie związane z chorobą Parkinsona wpływają wielotorowo na ośrodkowy układ nerwowy,  neuroprzekaźniki i ich szlaki,  m.in. funkcja połykania może być upośledzona nawet na wczesnym etapie choroby, co znacząco wpływa na zdrowie i jakość życia pacjentów. (Michelle R. Ciucci, 2015)

Zmiany tembru głosu i mowy

Pacjenci: te zmiany są powszechne. Osoby chore i ich opiekunowie często zgłaszają, że  emisja głosu stopniowo się zmniejsza. Chorzy mówią coraz ciszej. Ponadto dla niektórych osób prawidłowa artykulacja może stanowić coraz większy problem.

Badania: Zakłócenie kontroli motorycznej mowy jest bardzo częstym i jednocześnie bardzo upośledzającym objawem choroby Parkinsona [Duffy, 2005]. Szacuje się, że u ponad 90% pacjentów z chorobą Parkinsona rozwija się zaburzenie mowy znane jako dyzartria hipokinetyczna. (Anneliese B. New, 2015)

Specjaliści od motoryki: Na naszych warsztatach i szkoleniach często spotykamy osoby z chP, które mówią bardzo cicho i / lub mają trudności z artykulacją. W dalszej części tej książki przedstawimy sposoby radzenia sobie z tym problemem.

Skurcze mięśni i dystonia (ruchy mimowolne)

Specjaliści od motoryki: pisaliśmy o tym wcześniej, kiedy omawialiśmy ból w chP. Przypominamy: poznaj tolerancję na ból swojego klienta. Rozpoznaj różnicę między normalnym poziomem dyskomfortu podczas niektórych ćwiczeń lub ruchów a „niewłaściwym” bólem. Jeśli coś boli „źle” – zmodyfikuj ćwiczenie lub zrób przerwę i przejdź do kolejnego ćwiczenia.

Zmęczenie i utrata energii jako objawy choroby Parkinsona

Pacjenci: Często słyszymy od chorych na ch. Parkinsona o utracie energii i zmęczeniu. Pacjenci kojarzą to z brakiem snu, przejściem między okresami „wyłączenia i włączenia” lub ogólnym niepokojem.

Badania: pacjenci z chP i poważnymi zaburzeniami snu zwykle cierpią na podwyższoną męczliwość. Lewodopa poprawiała ten stan, ale tylko u pacjentów z łagodną depresją lub bez depresji, co sugeruje, że leki dopaminergiczne są konieczne, ale nie wystarczające, do zniesienia objawów zmęczenia u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką depresją. Zatem przywrócenie neurotransmisji serotonergicznej jako terapia skojarzona, może okazać się lepszą metodą leczenia zmęczenia u tych pacjentów. (Fu R, 2016)

Specjaliści od motoryki: poznaj swojego podopiecznego. Porozmawiajcie przed każdą sesją, dowiedz się, jak się czuje. Czy dobrze spał/spała? Czy jest wypoczęty/wypoczęta? Czy odczuwa niepokój? Odpowiedzi na te pytania pomogą w uzyskaniu lepszych efektów pracy. W wielu przypadkach, gdy  lepiej poznasz swojego pacjenta i będziesz umiał na pierwszy rzut oka „odczytać” jego nastrój, od razu zauważysz w jakiej jest formie. Odpowiednio dostosuj program treningu. Nadmierne zmęczenie zwiększy ryzyko upadku. Bezpieczeństwo jest zawsze najważniejsze.

Teraz, gdy omówiliśmy tę częściową listę objawów pozaruchowych, mam nadzieję, że lepiej zrozumieliście, w jaki sposób objawy choroby Parkinsona wpływają na życie chorych. ChP to bardzo złożona dolegliwość. Wciąż słyszę od osób dotkniętych tą chorobą, o problemach życia codziennego, o których nigdy nie wiedziałem i których nawet nie mogłem sobie wyobrazić. Oto przykłady czynności, które dla osób z ch. Parkinsona, mogą stać się prawdziwym wyzwaniem:

• zapinanie zamka błyskawicznego
• czesanie włosów
• nakładanie makijażu
• włożenie klucza do zamka
• picie z kubka
• pisanie
• jedzenie / używanie sztućców
• ubieranie się
• szczotkowanie zębów
• pisanie / wysyłanie SMS-ów
• kąpiel pod prysznicem
• korzystanie z łazienki
• wsiadanie i wysiadanie z samochodu
• wykonywanie obrotów
• przewracając się z boku na bok na łóżku
• wstawanie z łóżka
• wstawanie z pozycji siedzącej lub leżącej

Wniosek jest jeden: choroba ma ogromny wpływ na jakość życia. Zadania takie, jak te wyżej wymienione, mogą stać się trudne i frustrujące, a stopniowa utrata zdolności do wykonywania prostych wydawałoby się czynności może prowadzić do niepokoju, a nawet wywołać depresję.

Propozycje działań, jakie przedstawimy w dalszej części książki, będą obejmować techniki pomagające tymczasowo złagodzić objawy, utrudniające wykonywanie tych codziennych czynności.

Inne objawy fizyczne i ruchowe w chorobie Parkinsona

Przyjrzyjmy się teraz kilku dodatkowym objawom, które są powszechne w populacji chorych na ch. Parkinsona i zwiększają ryzyko upadku.

Krótszy krok, asymetryczny chód, szuranie stopami

Pacjenci: zmiany w chodzie są zauważalne na długo przed postawieniem diagnozy. Często słyszymy od bliskich pacjenta, że zauważyli oni różnice w poruszaniu się osoby chorej, zanim ona sama zwróciła na to uwagę. Jak wspomniano wyżej, zmniejszona amplituda ruchów ramion (na początku, zwykle jednostronna) może być jedną z pierwszych manifestacji choroby. Uważny obserwator, który ma wiedzę, na co zwracać uwagę, może zauważyć te symptomy, zanim odczuje to osoba z ch. Parkinsona lub zauważy je opiekun. Zmniejszone wymachy ramion, asymetryczny krok, nierówna długość kroku i szuranie stopami to powszechne objawy choroby Parkinsona, które dają się zauważyć na samym początku choroby.

Specjaliści od motoryki: Równomierny lub symetryczny krok ma ogromne znaczenie dla uzyskania optymalnego ruchu, zmniejszenia ryzyka upadku i uniknięcia kontuzji. Kiedy idziemy lub biegniemy, nasz krok powinien być rytmiczny i równy, jak rytm metronomu. W momencie, gdy krok staje się nierówny lub szarpany, konieczna jest ocena sytuacji i działania korygujące. Omówimy to wszystko szczegółowo w dalszej części książki.

Zmniejszona rotacja tułowia i bioder podczas chodu

Pacjenci: chociaż te objawy choroby Parkinsona często nie zostają właściwie rozpoznane, chorzy i ich opiekunowie zauważają je i postrzegają jako ogólną sztywność. W gruncie rzeczy nie jest to błędem, gdyż sztywność m.in. powoduje brak odpowiedniej rotacji w biodrach i tułowiu.

Specjaliści od motoryki: wiemy że nasze ciało to system mięśniowo – powięziowy i że każdy ruch niesie za sobą zmiany w całym ciele, „wszystko łączy się z wszystkim”. Na przykład, prawe biodro i noga są połączone powięziowo z lewym ramieniem i przedramieniem, i odwrotnie po drugiej stronie. Kiedy prawa noga robi krok do przodu, lewa ręka powinna wychylać się do przodu. W tym samym czasie prawe biodro powinno się lekko obracać do przodu, podczas gdy lewa strona tułowia obraca się do tyłu. Te taśmy powięziowe (przednie i tylne) pomagają nam optymalnie się poruszać. Później zajmiemy się działaniami dotyczącymi problemów z chodem.

Zamrożenie

Pacjenci: niektórzy pacjenci z chP nigdy nie doświadczają zamrożenia chodu (FOG – freezing of gait), ale wielu odczuwa to często. O „zamrożeniu” mówimy, gdy mimo sygnałów wysyłanych z mózgu, stopy się nie poruszają. Niektórzy opisują to jako uczucie „stóp przyklejonych do podłogi”. Osoby z chP zgłaszają wiele czynników, które powodują zamrożenie: zmiana nawierzchni na podłodze,  przechodzenie przez drzwi (często związane z zaburzoną percepcją głębi lub problemami z kontrastem), obracanie się lub zawracanie, rozproszenie uwagi, przeszkoda na drodze. Często rolę odgrywa tu akinezja (zdefiniowana w rozdziale dotyczącym objawów motorycznych) – chorzy stoją i chcą zrobić krok, a nie mogą. Tymczasowo tracą kontrolę nad ruchem.

Profesjonaliści od motoryki: po raz kolejny podkreślam – poznaj swojego klienta. Jeśli zdarza mu się ulegać zamrożeniom, zwiększa się ryzyko upadku. Spójrzmy na przykład. Osoba z chP idzie i rozprasza się lub natrafia na zmianę nawierzchni i nagle jej stopy przestają się poruszać. Następuje zamrożenie. To bardzo niebezpieczny moment: osoba poruszają się, więc ma pęd, a stopy utknęły. Oznacza to, że środek ciężkości (górna część ciała) również ma pęd. Jeśli środek ciężkości zbyt szybko przechodzi nad stopami, upadek jest prawie nieuchronny – tylko szybkie poruszenie stopą, pozwoli utrzymać równowagę.

Obroty

Pacjenci: obroty i rotacje stanowią problem dla osób z chP. Często o tym słyszymy. Oto kilka przykładów, jakie skutki wywołuje obrót czy rotacja ciała u chorego na ch. Parkinsona:

• zamrożenie chodu
• przestrzenną dezorientację
• problemy z równowagą i stabilnością
• poczucie niepewności

Specjaliści od motoryki: Jak wspomniałem w moim wywiadzie z neurologiem z Toronto, dr Alfonso Fasano (pt.: „Upadki i Parkinson”), rotacje są częstą przyczyną zamrożenia chodu. Dowiesz się więcej na ten temat w następnym rozdziale.

Postawa ciała

Pacjenci: pochylona czy przygarbiona (zgięciowa) postawa ciała jest powszechna w populacji chorych na ch. Parkinsona. Należy zwrócić uwagę, że osoby chore często nie są świadome swojej postawy. Na ogół najpierw jest to odnotowane przez opiekunów lub bliskich pacjenta.

Specjaliści od motoryki: Pochylona postawa utrudnia optymalny ruch. Będziemy demonstrować wiele technik i sposobów na poprawę postawy.

Objawy motoryczne

Kiedy wymieniamy o objawy ruchowe w chorobie Parkinsona, mówimy o czterech podstawowych symptomach, o których pisaliśmy już wcześniej: drżenie spoczynkowe, spowolnienie ruchowe, sztywność i niestabilność postawy. Są one znane jako cztery klasyczne motoryczne objawy choroby Parkinsona, ale jest jeszcze jeden, który dodam do tej listy – akinezja. Wspomniałem wcześniej o prezentacji z 2018 roku wygłoszonej przez dr Anthony’ego Langa (Toronto Western Hospital). W swoim wystąpieniu mówił o akinezji jako piątym objawie motorycznym chP. Przyjrzyjmy się zatem każdemu z pięciu objawów motorycznych.

Drżenie spoczynkowe

Pacjenci: dla wielu osób z ch. Parkinsonem, jest to pierwszy zauważalny objaw choroby. Zaczyna się po jednej stronie ciała i zwykle pogłębia się w miarę upływu czasu. W końcu może przenieść się na drugą stronę ciała. Osoby z chP mówią nam, że pisanie jest generalnie jedną z pierwszych czynności, z jaką mają trudność. I chociaż drżenie powoduje wiele problemów, osoby z chP donoszą, że wcale nie jest to najgorszy z wszystkich objawów motorycznych. Jest z pewnością najbardziej widoczny, ponieważ każdy z łatwością zauważy mimowolny ruch, ale inne objawy choroby Parkinsona stanowią większe wyzwanie. Ważne jest również, by zdawać sobie sprawę, że nie każdy z chory doświadcza drżenia, i że na każdą osobę wpływa ono inaczej.

Badania: Pacjenci z niestabilnością postawy i trudnościami w chodzie (PIGD – postural instability and gait difficulties) są znacznie bardziej predysponowani do upadków niż osoby z dominującym drżeniem. (Rudzińska M1, 2007)

Specjaliści od motoryki: p. podsumowanie na końcu rozdziału.

Sztywność

Pacjenci: Wiele osób z chP doświadcza sztywności mięśniowej. Widzimy to pracując z naszymi klientami i uczestnikami warsztatów, na całym świecie. Pacjenci wymieniają szereg poważnych problemów, których przyczyną jest sztywność mięśniowa, np.: trudności w przewracaniu się z boku na bok na łóżku, pochylaniu się aby coś podnieść, prowadzeniu samochodu (zwłaszcza gdy trzeba rozejrzeć się na światłach lub na skrzyżowaniu) i wiele innych.

Badania: rozpoznanie sztywności mięśniowej polega na ocenie oporu, podczas wykonywania biernych ruchów kończyną chorego przez lekarza. Opór ten może ograniczać zakres ruchu szyi, łokci, nadgarstka, kolan i kostek. (Fahn, 2011, s. 3)

Specjaliści od motoryki: p. podsumowanie na końcu rozdziału

Akinezja

Pacjenci: akinezja czyli brak zdolności do wykonywania ruchów, jest często zgłaszanym objawem chP.  Osoby z chP, które doświadczają akinezji, mają wrażenie, że ich stopy są przyklejone do podłogi. Taki opis podał nam uczestnik warsztatów w Argentynie. Chęć poruszania stopami i chodzenia sprawia duże trudności lub jest wręcz niemożliwa.

Badania: Akinezja jest głównym objawem choroby Parkinsona związanym z trudnościami lub niepowodzeniami w wykonywaniu zamierzonych ruchów. (Charlotte Spay, 2018)

Specjaliści od motoryki: Później omówimy wiele sposobów pracy z akinezą. Zobacz także podsumowanie na końcu rozdziału.

Bradykinezja

Pacjenci: bradykinezja czyli spowolnienie ruchowe, to klasyczny objaw motoryczny często zgłaszany przez osoby z chP. Należy jednak pamiętać, że każda osoba z chorobą Parkinsona ma inne doświadczenia. Na przykład moja przyjaciółka Joan (której tekst znajdziecie w następnym rozdziale) nie ma spowolnienia ruchowego ani akinezji, sztywności ani drżenia. Jednocześnie często spotykamy osoby z chP, u których występuje ten objaw. Poruszają się wolniej niż kiedyś. Mówią, że są „spowolnione”.

Badania: bradykinezja jest klasycznym deficytem ruchu występującym w chorobie Parkinsona i jest definiowana jako zmniejszona amplituda i prędkość ruchu. (Leland E Dibble, 2016)

Specjaliści od motoryki: Później omówimy sposoby pracy z bradykinezją. Zobacz także podsumowanie na końcu rozdziału.

Niestabilność postawy

Pacjenci: Osoby z chP, które doświadczają tego objawu, zgłaszają problemy związane z równowagą i stabilnością, a także zwiększoną liczbę upadków. Wspomniałem o mojej przyjaciółce Joan – niestabilność postawy była jej jedynym objawem motorycznym. Kiedy ją spotkałem, przeszliśmy przez różne oceny ruchowe i neurologiczne oraz kompletną sesję treningową. Nie było drżenia, akinezji, spowolnienia ruchowego ani sztywności. Mogła poruszać się szybko i do woli. Jednak obserwując jej ruchy i patrząc na jej dziennik upadków (coś, co polecam wszystkim osobom z chP), było oczywiste, że wszystkie upadki (powyżej 15 w okresie 18 miesięcy) były spowodowane niestabilnością postawy (i prawdopodobnie połączone z różnymi objawami niemotorycznymi, w tym poznawczymi i wzrokowymi). Niestabilność postawy to poważna sprawa i odpowiedzialna za więcej upadków niż wszystkie inne objawy motoryczne choroby Parkinsona razem wzięte.

Badania: niestabilność postawy jest jedną z najbardziej upośledzających cech choroby Parkinsona. Na zaburzenia równowagi u pacjentów z chorobą Parkinsona wpływa wiele czynników, w tym m.in. zaburzenia pracy mięśni posturalnych oraz osłabiona kontrola ruchów zamierzonych (dowolnych). Dodatkowymi czynnikami, które narażają pacjentów z chorobą Parkinsona na ryzyko upadków, są działania niepożądane leków (dyskinezy), słaba reakcja niestabilności postawy na leki przeciw parkinsonowskie, hipotonia ortostatyczna (spadki ciśnienia), zaburzenia chodu, osłabienie mięśni nóg i nakładające się zmiany związane z wiekiem. (BR Bloem, 1992)

Specjaliści od motoryki: p. podsumowanie na końcu rozdziału.

Podsumowanie rozdziału

Jeśli nie wiedziałeś tego wcześniej, z pewnością wiesz to teraz – Parkinsonizm to bardzo złożona choroba. W tym rozdziale omówiliśmy przede wszystkim poszczególne objawy choroby Parkinsona. Teraz nie ma już wątpliwości, jak wiele „kombinacji” różnych symptomów, może doświadczać pacjent z ch. Parkinsona i jak różnorodny wpływ na układ ruchu może odczuwać podczas choroby!

Wystarczy wyobrazić sobie niepokój połączony z akinezą lub zamrożeniem chodu. Badania pokazują, że lęk może pogorszyć inne objawy, a to prowadzi do trudności w poruszaniu się, zaburzeń równowagi i stabilności oraz wzrostu ryzyka upadku.

Jeśli dana osoba doświadcza drżenia, a wiemy że lęk często prowadzi do zaostrzenia objawu, jego/jej zdolności motoryczne zostają ograniczone, co w rezultacie obniża jakość życia.

To z kolei może prowadzić do depresji, poczucia porażki lub beznadziei, zwiększającego się niepokoju i dalszego obniżenia jakości życia. Tak koło się zamyka. Jak powiedział wywiadzie dr Alfonso Fasano: czy upadki powodują depresję, czy też depresja powoduje upadki? Prawdopodobnie napędzają się nawzajem, podobnie jak kombinacja objawów i zdarzeń wymienionych powyżej.

Specjaliści od motoryki: Jak łatwo sobie wyobrazić, każda kombinacja objawów ruchowych i pozaruchowych może powodować problemy z równowagą i poruszaniem się. Powtarzam w nieskończoność: BEZPIECZEŃSTWO PRZEDE WSZYSTKIM! Poznaj swego podopiecznego. Wiedz jakie wyzwania przed nim stoją. W dalszej części książki, pokażemy Ci jak, wykorzystując pytania i odpowiedzi klientów na temat ich samopoczucia w danym dniu oraz skalę ocen, możesz przygotować sesję treningową, tak by przyniosła najwięcej korzyści.